فضیلت سوره لقمان
روایات متعددى در فضیلت این سوره از پیامبر گرامى اسلام (صلى اللّه علیه و
آله و سلّم ) و بعضى از ائمه اهلبیت (علیهم السلام ) نقل شده است ، از
جمله : در حدیثى از پیامبر (صلى اللّه علیه و آله و سلّم ) مى خوانیم : من
قرء سورة لقمان ، کان لقمان له رفیقا یوم القیامة ، و اعطى من الحسنات عشرا
بعدد من عمل بالمعروف و عمل بالمنکر: «کسى که سوره لقمان را بخواند لقمان
در قیامت رفیق و دوست او است ، و به عدد کسانى که کار نیک یا بد انجام داده
اند (به حکم امر به معروف و نهى از منکر در برابر آنها) ده حسنه به او
داده مى شود».
و در حدیث دیگرى از امام باقر (علیه السلام ) مى خوانیم :
من قرء سورة لقمان فى لیلة و کل الله به فى لیلة ثلاثین ملکا یحفظونه من
ابلیس و جنوده حتى یصبح ، فاذا قرئها بالنهار لم یزالوا یحفظونه من ابلیس و
جنوده حتى یمسى : «کسى که سوره لقمان را در شب بخواند، خدا سى فرشته را
مامور حفظ او تا به صبح در برابر شیطان و لشکر شیطان مى کند، و اگر در روز
بخواند این سى فرشته او را تا به غروب از ابلیس و لشکرش محافظت مى نمایند.
بارها گفته ایم و باز هم مى گوئیم که اینهمه فضیلت و ثواب و افتخار براى
خواندن یک سوره قرآن به خاطر آنست که تلاوت مقدمه اى است براى اندیشه و فکر
و آن نیز مقدمه اى است براى عمل و تنها با لقلقه لسان نباید اینهمه فضیلت
را انتظار داشت .
و پرورش گیاهان سخن مى گوید.
بخش سوم به همین
مناسبت قسمتى از سخنان حکمت آمیز لقمان آن مرد الهى را به هنگام اندرز
فرزندش نقل مى کند که از توحید و مبارزه با شرک شروع شده ، و با توصیه به
نیکى کردن به پدر و مادر، و نماز، و امر به معروف و نهى از منکر، و شکیبائى
در برابر حوادث سخت ، و خوشروئى با مردم ، و تواضع و فروتنى و اعتدال در
امور پایان مى یابد.
در بخش چهارم بار دیگر به دلائل توحید باز مى
گردد، و سخن از تسخیر آسمان و زمین و نعمتهاى وافر پروردگار و نکوهش از
منطق بت پرستانى که تنها بر اساس تقلید از نیاکان در این وادى گمراهى
افتادند، سخن مى گوید، و از آنها بر مساءله خالقیت پروردگار که پایه عبودیت
او است اقرار مى گیرد.
و نیز از علم گسترده و بى پایان خدا با ذکر
مثال روشنى پرده بر مى دارد، و در همین رابطه علاوه بر ذکر آیات آفاقى ، از
توحید فطرى که تجلیش به هنگام گرفتار شدن در میان امواج بلا است به طرز
جالبى بحث مى کند.
بخش پنجم اشاره کوتاه و تکان دهنده اى به مساءله
معاد و زندگى پس از مرگ دارد، به انسان هشدار مى دهد که مغرور به زندگى این
دنیا نشود، به فکر آن سراى جاویدان باشد.
این مطلب را با ذکر گوشه اى
از علم غیب پروردگار که از همه چیز در ارتباط با انسان از جمله لحظه مرگ او
و حتى جنینى که در شکم مادر است آگاه است تکمیل کرده و سوره را پایان مى
دهد.
ضمنا روشن است نامگذارى این سوره به سوره لقمان به خاطر همان بحث
قابل ملاحظه و پر مغزى است که از اندرزهاى لقمان در این سوره آمده ، و تنها
سوره اى است که از این مرد حکیم سخن مى گوید.
محتواى سوره لقمان
مشهور و معروف میان مفسران این است که این سوره در مکه نازل شده گر چه
بعضى مانند شیخ طوسى در تبیان ، اندکى از آیات این سوره را مانند آیه چهارم
که سخن از نماز و زکات مى گوید، و یا مانند فخر رازى که علاوه بر این آیه
آیه 27 را که از علم وسیع پروردگار بحث مى کند استثناء کرده اند، ولى دلیل
روشنى براى این استثناها وجود ندارد، چرا که نماز و زکات (البته زکات به
صورت کلى ) در مکه نیز وجود داشته است ، و داستان شرح وسعت علم پروردگار
نیز چیزى نیست که نشانه مدنى بودن در آن باشد.
بنابراین سوره لقمان به
حکم مکى بودن مشتمل بر محتواى عمومى سوره هاى مکى است ، یعنى پیرامون عقاید
اساسى اسلامى مخصوصا مبدء و معاد و همچنین نبوت بحث مى کند.
به طور کلى محتواى این سوره در پنج بخش خلاصه مى شود:
بخش اول بعد از ذکر حروف مقطعه اشاره به عظمت قرآن و هدایت و رحمت بودن آن
براى مؤ منانى که واجد صفات ویژه هستند مى کند، و در نقطه مقابل ، سخن از
کسانى مى گوید که در برابر این آیات آنچنان سرسختى و لجاجت نشان مى دهند که
گوئى گوشهایشان کر است ، علاوه بر این سعى دارند با ایجاد سرگرمیهاى
ناسالم دیگران را نیز از قرآن منحرف نمایند.
بخش دوم از نشانه هاى خدا
در آفرینش آسمان و بر پا داشتن آن بدون هیچگونه ستون ، و آفرینش کوهها در
زمین ، و جنبندگان مختلف ، و نزول باران
﴿ سورة لقمان - سورة ٣١ - تعداد آیات ٣٤ ﴾
بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِیم
الم ﴿١﴾ تِلْکَ آیَاتُ الْکِتَابِ الْحَکِیمِ ﴿٢﴾ هُدًى وَرَحْمَةً لِلْمُحْسِنِینَ ﴿٣﴾ الَّذِینَ یُقِیمُونَ الصَّلاةَ وَیُؤْتُونَ الزَّکَاةَ وَهُمْ بِالآخِرَةِ هُمْ یُوقِنُونَ ﴿٤﴾ أُولَئِکَ عَلَى هُدًى مِنْ رَبِّهِمْ وَأُولَئِکَ هُمُ الْمُفْلِحُونَ ﴿٥﴾ وَمِنَ النَّاسِ مَنْ یَشْتَرِی لَهْوَ الْحَدِیثِ لِیُضِلَّ عَنْ سَبِیلِ اللَّهِ بِغَیْرِ عِلْمٍ وَیَتَّخِذَهَا هُزُوًا أُولَئِکَ لَهُمْ عَذَابٌ مُهِینٌ ﴿٦﴾ وَإِذَا تُتْلَى عَلَیْهِ آیَاتُنَا وَلَّى مُسْتَکْبِرًا کَأَنْ لَمْ یَسْمَعْهَا کَأَنَّ فِی أُذُنَیْهِ وَقْرًا فَبَشِّرْهُ بِعَذَابٍ أَلِیمٍ ﴿٧﴾ إِنَّ الَّذِینَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ لَهُمْ جَنَّاتُ النَّعِیمِ ﴿٨﴾ خَالِدِینَ فِیهَا وَعْدَ اللَّهِ حَقًّا وَهُوَ الْعَزِیزُ الْحَکِیمُ ﴿٩﴾ خَلَقَ السَّمَاوَاتِ بِغَیْرِ عَمَدٍ تَرَوْنَهَا وَأَلْقَى فِی الأرْضِ رَوَاسِیَ أَنْ تَمِیدَ بِکُمْ وَبَثَّ فِیهَا مِنْ کُلِّ دَابَّةٍ وَأَنْزَلْنَا مِنَ السَّمَاءِ مَاءً فَأَنْبَتْنَا فِیهَا مِنْ کُلِّ زَوْجٍ کَرِیمٍ ﴿١٠﴾ هَذَا خَلْقُ اللَّهِ فَأَرُونِی مَاذَا خَلَقَ الَّذِینَ مِنْ دُونِهِ بَلِ الظَّالِمُونَ فِی ضَلالٍ مُبِینٍ ﴿١١﴾ وَلَقَدْ آتَیْنَا لُقْمَانَ الْحِکْمَةَ أَنِ اشْکُرْ لِلَّهِ وَمَنْ یَشْکُرْ فَإِنَّمَا یَشْکُرُ لِنَفْسِهِ وَمَنْ کَفَرَ فَإِنَّ اللَّهَ غَنِیٌّ حَمِیدٌ ﴿١٢﴾
ادامه مطلب ...