پند لقمان حکیم به فرزند

اى پسرم! تو از آن روزى که به دنیا آمدى ، پشت به دنیا و رو به آخرت کردى ، و خانه اى که دارى به طرف آن مى روى نزدیک تر از خانه اى است که از آن دور مى شوى ، پسرم همواره با علما بنشین ولى با آنان بحث مکن ، که اگر چنین کنى از تعلیم تو دریغ مى ورزند ، و از دنیا به قدر نیازت استفاده کنید ، و یک باره دنیا را ترک مکن ، وگرنه سربار جامعه خواهى شد ، و در دنیا آنچنان داخل مشو که به آخرتت ضرر رساند ، آن قدر روزه بگیر که از شهوتت جلوگیرى کند، و آن قدر روزه مگیر که از نماز بازت دارد، زیرا نماز نزد خدا محبوبتر از روزه است. 

معنى حکمت, و ابعاد آن

حکمت در اصل از ماده ((حکم)) (بر وزن حرف) به معنى منع است, و از آن جا که علم و دانش و تدبیر که از معانى حکمت است, انسان را از کارهاى خلاف باز مى دارد, به آن حکمت مى گویند. حکمت داراى معانى بسیار, و مفهوم گسترده است, از جمله: معرفت, شناخت اسرار جهان هستى, آگاهى از حقایق, وصول به حق از نظر گفتار و عمل, شناخت خدا, شناخت اشیإ آن گونه که هستند, و نیز به معنى نور الهى که انسان را از وسوسه هاى شیطانى و تاریکى گمراهى ها نجات مى بخشد. این که به درس فلسفه, حکمت مى گویند از این رو است که این علم, شاخه اى از حکمت است و مى تواند انسان را در مسیر حکمت حقیقى قرار دهد. 
به طور کلى حکمت بر دو گونه است: 
1ـ حکمت نظرى که همان آگاهى عمیق و وسیع به اشیإ است. 
2ـ حکمت عملى, که همان حالت زیباى معنوى و نور تابان باطنى است که دارنده اش را به مقامات عالى مى رساند, و چنین کسى را حکیم مى نامند. حکیم کسى است که عاقل, هوشمند, مدبر بوده , و از نظر فکر و عمل, پاک, خالص و رشد یافته باشد. 
خداوند, حکیم مطلق است و در قرآن ذات پاک خدا, 97 بار به عنوان حکیم یاد شده, و واژه حکمه بیست بار در قرآن آمده, و از آن تمجید شده, و تعلیم حکمت به عنوان هدف از آمدن رسولان خداوند ذکر شده است.(11) 
 

لقمان کیست؟

یکى از حکماى راستین و بزرگ تاریخ, حضرت لقمان(ع) است که نامش در قرآن دو بار(1) با عظمت یاد شده و یک سوره قرآن (سى و یکمین سوره) به نام او است. خداوند او را در قرآن براین اساس یاد کرده که فرزندش را به ده اندرز بسیار مهم و سرنوشت ساز نصیحت کرده, و این نصایح در ضمن پنج آیه سوره لقمان ذکر شده است. (2) 
مطرح شدن لقمان و حکمت هاى دهگانه او در قرآن, و یک سوره به نام او, در کتابى که جاودانى و جهانى است بیانگر آن است که خداوند مى خواهد نام لقمان و روش و نصایح حکیمانه او را در پیشانى ابدیت ثبت کرده , و تابلو قرار دهد, تا شیفتگان حق و عرفان در هر نقطه و عصرى, در پرتو آن هدایت یابند, و از فیوضات آن براى پاک سازى و به سازى بهره جویند. بر همین اساس نخستین سوال در این راستا این است که لقمان کیست؟ اهل کجاست؟ و در چه عصر مى زیسته؟ آیا پیغمبر است یا نه؟ و... 
براى دریافت پاسخ به این سوالات, نظر شما را به مطالب زیر جلب مى کنیم: 
1ـ نام او لقمان, و کنیه او ابوالاسود است , او در سرزمین نوبه (واقع در کشور سودان یکى از مناطق افریقا) چشم به جهان گشود. بنابراین قیافه تیره و متمایل به سیاه داشت, و تاریخ نویسان او را به عنوان سیاه چهره با لب هاى ستبر و درشت, و قدم هاى بلند و گشاد یاد کرده اند. 
پس او از نژاد مردم افریقا بود و بعضى او را از اهالى ((ایله)) که شهرى بندرى در کنار دریا, نزدیک مصر, در سرزمین فلسطین بوده دانسته اند. (3) 
لقمان نظر به این که عمر طولانى کرد, با پیامبران بسیار (که طبق بعضى از احادیث تا چهارصد پیامبر) را دیدار کرده است(4) و نظر صحیح این است که او پیامبر نبود, چنانکه خاطرنشان مى شود. 
 

حدیث روز/ سیزده پند لقمان حکیم به فرزندش

لقمان حکیم در نصایح خود به پسرش گفت: چنان که میان قوچ و گرگ، دوستى و رفاقتى نیست، میان نیکوکار و بدکار نیز دوستى و رفاقتى نیست و هر که به زشتى "یاقیر"نزدیک شود، پاره‏‌اى از آن به تنش مى‏‌چسبد.

 امام محمد باقر علیه السلام فرمودند: در نصایح لقمان به پسرش، این است که گفت: پسرم ! اگر درباره مرگْ تردید دارى، خواب را از خود دور کن ـ که نخواهى توانست ـ و اگر درباره رستاخیزْ تردید دارى ، بیدار شدن از خواب را از خود دور کن ـ که نخواهى توانست-؛ زیرا اگر اندیشه کنى، مى‏دانى که جان تو در دست دیگرى است و همانا خواب، به منزله مرگ است و بیدارى پس از خواب، به منزله بر انگیخته شدن پس از مرگ.

لقمان همچنین گفت: «اى پسرم! آن چنان به مردم نزدیک نشو که از دل‏هاى آنان دور شوى و آن چنان دور نشو که خوار شوى. هر موجودى، همنوع خود را دوست مى‏‌دارد و همانا آدمیزاد نیز همنوع خود را دوست مى‏‌دارد. 
خوبى یا متاع خود را جز در برابر مشترىِ آن، نگستران. چنان که میان قوچ و گرگ، دوستى و رفاقتى نیست، میان نیکوکار و بدکار نیز دوستى و رفاقتى نیست. 
هر که به زشتى [یا قیر ]نزدیک شود، پاره‌‏اى از آن به تنش مى‏‌چسبد.
هر که با بدکارْ همدستى کند، بعضى از روش‏هاى او را مى‏‌آموزد.
هر که جدال را دوست بدارد، دشنام مى‏‌شنود.
و هر که وارد جاهاى بد شود، متّهم می‌شود و هر که با رفیقِ بد همراهى کند، سالم نمى‏‌ماند، و هر که زبانش را در اختیار نگیرد، پشیمان مى‏‌گردد.
اى پسرم ! با صد نفر رفاقت کن ؛ ولى حتّى با یک نفر هم دشمنى نکن.

 

حدیث - فضیلت قرائت سوره مبارکه لقمان

حکمت نامه | hekmatname.tebyan.net - بخش احادیث 
پیامبر اکرم (ص) فرمودند: من قرأ سورة لقمان کان لقمان له رفیقا یوم القیامة و أعطی من الحسنات عشرا بعدد من عمل بالمعروف و عمل بالمنکرهرکس سوره لقمان را [ با تدبر ] بخواند،در روز قیامت،دوست و همنشین لقمان خواهد بود و ده برابر اجر کسى که به خوبی ها عملکرده و از بدی ها دورى نموده به او پاداش داده می شود.
منبع:مجمع البیان فیتفسیر القرآن، ج 8 ، ص 488