فصل
سابق از کلام لقمان که نقل شد راجع به توحید و نفى شریک بود، و مضمون آیه
مورد بحث فصل دیگرى از کلام اوست ، که مربوط به معاد و حساب اعمال است ، و
معنایش این است که اى پسرم ! اگر آن خصلتى که انجام داده اى ، چه خیر و چه
شر، از خردى و کوچکى همسنگ یک دانه خردل باشد، و همان عمل خرد و کوچک در
شکم صخره اى ، و یا در هر مکانى از آسمانها و زمین باشد، خدا آن را براى
حساب حاضر خواهد کرد، تا بر طبقش جزاء دهد، چون خدا لطیف است ، و چیزى در
اوج آسمانها و جوف زمین و اعماق دریا از علم او پنهان نیست و علم او به
تمامى پنهان ها احاطه دارد، خبیرى است که از کنه موجودات با خبر است
این آیه و آیه بعدش جزو گفتار لقمان و مربوط به پاره اى از دستورات راجع به عمل و اخلاق پسندیده است از جمله اعمال ، نماز است ، که عمود دین است ، و دنبال آن امر به معروف و نهى از منکر است ، معناى اینکه لقمان بعد از امر فرزند به صبر بر مصائب ، صبر را از «عزم الامور«خواند و از جمله اخلاق پسندیده صبر در برابر مصائبى است که به آدمى مى رسد
و کلمه «ذلک « در جمله «ان ذلک من عزم الامور« اشاره است به صبر، و اگر
اشاره را به لفظ «ذلک « آورده ، که براى دور است ، نه «هذا« که براى نزدیک
است ، براى این است که به اهمیت آن اشاره کرده باشد، و بلندى مرتبه صبر را
رسانده باشد و اینکه بعضى از مفسرین گفته اند اشاره است به همه مطالب
قبلى ، که عبارت است از نماز، امر به معروف ، و نهى از منکر، و صبر، صحیح
نیست ، چون تنها در این آیه نیست که صبر به عنوان عزم الامور ستوده شده ،
بلکه این مطلب مکرر در کلام خداى تعالى آمده ، از آن جمله فرموده : «و لمن
صبر و غفر ان ذلک لمن عزم الامور« و نیز فرموده : «ان تصبروا و تتقوا فان
ذلک من عزم الامور«